گفتگوهای اتمی در وین آیا به نتیجه خواهد رسید؟
برای شهروندان ایرانی که سال‌هاست تحولات مربوط به مذاکرات اتمی را دنبال میکنند، همیشه این سوال وجود دارد که سرانجام چه وقتی خامنه ای رویای بمب اتمی را کنار خواهد گذاشت؟ آیا اساسا چنین چشم اندازی وجود دارد که در زمان حیات خامنه ای رویای بمب اتمی کنار گذاشته شود؟ اگر نه این بن بست استراتژیک خامنه‌ای به کجا کشیده خواهد شد؟
آخرین گزارش‌ها از مذاکرات وین حاکی از آن است که دومین دور مذاکرات به پایان رسید و انریکه مورا معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که حصول توافق در ۷۲ ساعت آینده امکان‌پذیر است اما حاصل نشدن توافق به معنای پایان مذاکرات نیست!
برای کسانی که طی سال‌های گذشته و حتی بعد از روی کار آمدن دولت رییسی، تحولات مربوط به مذاکرات اتمی را دنبال میکنند، تمامی صحنه‌ها و صحبت‌ها و پیش بینی‌ها تکراری شده است. طی سال گذشته بارها و بارها گفته شده که مذاکرات اتمی به مرحله نهایی خود رسیده است اما در عمل تغییری اتفاق نیفتاد و بن‌بست‌ها ادامه یافته است.
اکنون سوال این است که آیا این دور از مذاکرات هم برغم همه تهدیدها و تنش‌ها بازهم به بن بست کشیده نخواهد شد؟ آیا این بار واقعا جهان خواهد توانست به خامنه ای تحمیل کند که از رویای بمب اتمی دست بردارد؟ اگر چنین نشد تحولات به کدام سمت حرکت خواهد کرد؟
برای داشتن تصویری از آخرین دور مذاکرات اتمی، نگاهی به آخرین مواضع طرفین می‌اندازیم:
۱.موضع اروپا:
سخنگوی سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد: «زمان آخرین تلاش برای صحبت درباره جدیدترین پیشنهادهای هیات‌های مذاکره‌کننده و اتخاذ تصمیم‌های سیاسی روشن و قاطع در تهران و واشینگتن برای نجات برجام فرا رسیده است.»
از سوی دیگر بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه قدرت اروپایی عضو برجام، روز جمعه ۱۴ مرداد با صدور بیانیه‌ای مشترک بار دیگر از حکومت ایران خواستند تا «خواسته‌های غیرواقعی» و «فرابرجامی» خود از جمله مسائل نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کنار بگذارد و اکنون تصمیم نهایی را بگیرد.
این بیانیه تاکید دارد که «گفت‌وگوهای امروز در وین به معنای دور جدیدی از مذاکرات نیست».
این سه کشور تأکید کردند: «این‌ها صرفا بحث‌های فنی درباره واکنش ایرانی‌ها به متنی است که جوزپ بورل، هماهنگ‌کننده ارشد مذاکرات احیای برجام، برای تصمیم‌گیری نهایی روی میز گذاشته و مسئله اصلی بین ایران و آمریکاست».
سه کشور اروپایی با لحن نسبتا تندی رو به حکومت ایران تاکید کرده‌اند که «متن توافق روی میز است» و «دور جدیدی از مذاکرات در کار نخواهد بود. ایران باید همین حالا و در حالی که هنوز امکان‌پذیر است، تکلیف انعقاد توافق را مشخص کند».
در همین رابطه
جنازه مرده برجام با کدام معجزه زنده خواهد شد؟
۲.موضع آمریکا؛
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، پیشتر گفته بود که خواستهای ایران مذاکرات را به بن‌بست رسانده و در صورت خودداری خود ایران از بازگشت به برجام، انزوای ایران تشدید خواهد شد.
مالی این دور از مذاکرات را «بوته‌ی آزمایش» برای برجام می‌نامد و تاکید کرد: «انتظار پیشرفت مهمی ندارد». واشینگتن پست نوشت: «شرکت‌کنندگان ابراز خوش‌بینی چندانی نمی‌کنند که می‌توان به یک توافق جدید رسید».
یک مقام دولت بایدن نیز می‌گوید «چندان امیدوار نیستیم که گشایشی» در بن‌بست برجام «رخ دهد» و تأکید می‌کند «رژیم ایران باید از خواسته‌های فرا برجامی کوتاه بیاید»؛
۳. موضع حکومت ایران؛
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، تاکید کرد که منافع اقتصادی و حفظ فناوری هسته‌ای ایران از موارد مورد توجه در این مذاکرات است.
پیشتر، خبرگزاری بلومبرگ به نقل از دیپلمات‌های اروپایی گزارش داده بود که ظاهرا حکومت ایران از خواستهای قبلی خود مبنی بر خروج سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا و همچنین اصرار خود بر دریافت تضمین برای عدم خروج مجدد ایالات متحده از برجام عقب‌نشینی کرده است.
محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر ابراهیم رئیسی، خاطرنشان کرد: «در تمامی گفتگوهای تلفنی رئیسی با روسای جمهور فرانسه، روسیه و چین، موضع قاطع او این بود که فقط زمانی که موضوع‌های پادمانی حل و فصل و بسته شود، توافق نهایی قابل دست یافتن است».
روزنامه جهان صنعت پیامدهای عدم سرکشیدن جام‌زهر را بسیار خطرناک توصیف کرد و نوشت: «تنگناهای اقتصادی به‌شدت» نظام «را تحت تأثیر قرار داده» و «جامعه نیز تاب تحمل و مقاومت» در برابر وضعیت وخیم معیشت را ندارد؛ بنابراین باید آژیرهای خطر خیزش‌ها و قیام‌ها را به‌صدا در‌آورد، چرا که «نارضایتی‌های عمومی اگر افزوده و انباشته شود برای دولت دردسر درست خواهد کرد!»
وال استریت جورنال، نیز نوشته است: مقامات ایرانی خواستهای را که در ماه‌های اخیر به‌طور خصوصی و علنی در مقاطع مختلف بیان کرده‌اند، این است که تنها در صورتی به توافق هسته‌ای باز خواهند گشت که تحقیقات سه ساله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران بسته شود.
آخرین وضعیت مذاکرات؛
دیپلمات‌های غربی حاضر در مذاکرات وین روز جمعه گفتند که مذاکره‌کنندگان در دور نهایی مسائل مورد مناقشه در متن، از جمله صحبت درباره تضمین‌های اقتصادی که ایران در صورت خروج واشینگتن از توافق در آینده دریافت خواهد کرد، در حال پیشرفت هستند.
یک مقام مذاکره کننده به واشینگتن پست گفت؛ در این دور از مذاکرات خبری از بازی خوردن از حکومت ایران و فرصت دادن به آن نیست و «ما در این مرحله قرار نیست وقت تلف کنیم». این مقام می‌گوید می‌خواهیم بدانیم «آیا امکان رسیدن به‌توافق هست یا خیر؟»
موانع باقیمانده مذاکرات اتمی چیست؟
روزنامه وال استریت جورنال روز جمعه به نقل از دیپلمات‌ها نوشت که ایران احیای توافق هسته‌ای را به بسته شدن پرونده آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره سه مکان غیر اتمی آلوده به اوارنیوم مشروط کرده است.
این روزنامه آمریکایی از این شرط ایران به عنوان یک مانع اصلی بر سر راه دستیابی به توافق یاد کرده است.
مقام‌های ایران نیز در همین روز تاکید کرده‌اند که تنها در صورتی که «ادعاهای پادمانی» آژانس بین المللی انرژی اتمی «حل و فصل و بسته شود»، امکان دستیابی به توافق نهایی وجود خواهد داشت.
یک دیپلمات ایرانی حاضر در وین هم روز جمعه به خبرگزاری ایرنا گفته است: «پایداری توافق در توازن آن است؛ اطمینان در مقابل اطمینان. مسائل ادعایی پادمانی با فشار سیاسی ایجاد شدند و با فشار سیاسی ادامه پیدا کرده‌اند و ماهیت سیاسی دارند و نباید دستاویزی برای سواستفاده علیه ایران در آینده باشند».
یک دیپلمات ارشد اروپایی تصریح کرده است، مذاکرات حول چهار تا پنج موضوع فنی انجام می‌شود.
این دیپلمات در ادامه گفته است: «موضوع اخذ تضمین حل شده است و ایران دیگر خواهان تضمین سیاسی نیست. ما به این نگرانی در متن به شیوه‌ای کاملاً اساسی رسیدگی می‌کنیم. ایران از آنچه در متن ضمانت‌ها گنجانده شده خرسند است».
او همچنین اضافه کرده است که مساله بازرسی‌های پادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص ایران حل نشده است و این مساله در چارچوب احیای توافق برجام مورد بررسی قرار نگرفته است.
آیا خامنه ای بمب اتمی را کنار خواهد گذاشت؟
به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در این دور از مذاکرات با توجه به تعادل قوای جدید جهانی بعد از جنگ اوکراین و همچنین با توجه به پیشرفت برنامه هسته ای حکومت تهران و نگرانی‌هایی که برای کشورهای منطقه به وجود آورده است، در مذاکرات قاطع‌تر بودند و تلاش کردند که گریزگاه‌های حکومت ایران را ببندند.
با این وجود برغم اینکه تهران از پیش‌شرط‌های پیشین عقب نشسته است اما پیش شرط جدیدی پیش کشیده است. پیش شرطی که نه اروپا و نه آمریکا و نه آژانس حاضر به مذاکره در باره آن نیست. به نظر آنان مسایل پادمانی و آن چه که به بعد نظامی برنامه اتمی تهران باز می‌گردد و زیر نظر آژانس اتمی است، باید جداگانه حل و فصل شود.
به نظر می‌رسد که همین اختلاف به اندازه کافی بزرگ هست که مذاکرات به نتیجه نرسد. به عبارتی خامنه‌ای یک بار دیگر با این پیش شرط نشان داده است که حاضر نیست به سادگی دست از بمب اتمی بردارد. خامنه‌ای همچنان در بمب اتمی تضمین بقای خود را می‌بیند.
